Άρχισα την ανάγνωση του βιβλίου «Δεν μπορεί να είναι αλήθεια», συλλογιζόμενη ότι ίσως η συγγραφέας του, Anne Holt, προσεγγίζει με ιδιαίτερη οπτική τον κόσμο του αστυνομικού μυθιστορήματος, δεδομένου ότι έχει διατελέσει στο παρελθόν Υπουργός Δικαιοσύνης και εισαγγελέας στη Νορβηγία, σε μία χώρα που θεωρείται υπόδειγμα, κοινωνικό πρότυπο για τις άλλες χώρες του πλανήτη. Η Holt παραθέτει ως εισαγωγή τη φράση του Walter Benjamin «Για τον σημερινό άνθρωπο μόνο ένα συγκλονιστικό γεγονός υπάρχει- και είναι πάντα το ίδιο: ο θάνατος».
Και συνεχίζει:
Δεν ήξερε πια πόσους ανθρώπους είχε σκοτώσει – άλλωστε δεν είχε σημασία. Η ποιότητα ήταν πιο σημαντική από την ποσότητα στις περισσότερες δουλειές.
Βρισκόμαστε στο χειμωνιάτικο Όσλο, εν έτει 2004. Η Φιόνα Χέλε, διάσημη τηλεπαρουσιάστρια βρίσκεται νεκρή στο σπίτι της με τη γλώσσα της κομμένη και περίτεχνα τυλιγμένη με μια χάρτινη κατασκευή οριγκάμι, τοποθετημένη πάνω στο γραφείο της. Ο φόνος ταράζει τα νερά της καθησυχασμένης ως τότε νορβηγικής κοινωνίας, η οποία τρομοκρατείται ακόμα περισσότερο, όταν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, βρίσκουν μια διάσημη πολιτικό δολοφονημένη και καρφωμένη στον τοίχο με ένα κοράνι σφηνωμένο στους μηρούς της. Η ταραχή εντείνεται, καθώς όλα αυτά τα «μη νορβηγικά» εγκλήματα με τον έκδηλο συμβολικό χαρακτήρα συνεχίζονται, αλλά καθίσταται αδύνατον να εξιχνιαστούν.
Την υπόθεση αναλαμβάνει ο Ίνγκβαρ Στούμπο, σπουδαίος ερευνητής της Αστυνομικής Διεύθυνσης Δίωξης Εγκλήματος σε ανεπίσημη συνεργασία με την λεχώνα σύντροφό του, Ίνγκερ Γιουχάνε, ανεπίσημη προφάιλερ, της οποίας η μαθητεία στο F.B.I. έληξε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Την ομάδα συμπληρώνει ο Σίγμουντ Μπέρλι, ένας «ανάγωγος» αλλά «αφοσιωμένος» συνεργάτης του Στούμπο.
Η συγγραφέας χτίζει την πλοκή της αργά και σταθερά, δίχως αναχρονίες και μυθιστορηματικές εξάρσεις, επικεντρωμένη καθαρά στην ψυχογράφηση των προσώπων. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου μας παρουσιάζει τις διεξοδικές συζητήσεις των ερευνητών για τη φύση του εγκλήματος, αναδεικνύοντας παράλληλα πτυχές των σχέσεων και των χαρακτήρων τους, περνώντας στην αποκάλυψη των σκέψεων του θύτη και τανάπαλιν, σκιαγραφώντας εν κατακλείδι τον «τέλειο» κατά συρροή δολοφόνο.
Στο υστερόγραφό της αναφέρει:
Αυτό το βιβλίο ανοίγει με μία φράση από τον Βάλτερ Μπένγιαμιν. Η φράση αντλήθηκε από το βιβλίο «Η φιλοσοφία της βαρεμάρας» του Λαρς Φρ. Χ. Σβέντσεν και υπήρξε σπουδαία πηγή έμπνευσης για το βιβλίο «Δεν μπορεί να είναι αλήθεια».
Ο δολοφόνος είναι έτοιμος να πεθάνει από βαρεμάρα και ο χρόνος, ο κατεξοχήν ίσως «εχθρός» στα μάτια του κάθε ανθρώπου, που είναι παράλληλα και ο συχνότερος αποδέκτης των κατηγοριών μας, όταν βαριόμαστε- είναι, όπως αναφέρει «μια κενή έννοια που είχε εφευρεθεί για να δίνει ένα ψεύτικο νόημα σε αυτό που δεν είχε κανένα νόημα: το να ζεις». Η Holt αναφέρεται συχνά στην έννοια του χρόνου που μας προσπερνάει, χωρίς να μας υπολογίζει και συμπαρασύρει στο διάβα του όνειρα και συναισθήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι το μοναδικό οικογενειακό κειμήλιο του Ίνγκβαρ Στούμπο είναι μία κλεψύδρα την οποία προσέχει ως κόρη οφθαλμού.
Πέραν της ψυχαγωγικής πλευράς της ανάγνωσης του «Δεν μπορεί να είναι αλήθεια» και της απόπειρας απομυθοποίησης του νορβηγικού παραδείσου, όπως τον φανταζόμαστε σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, αυτό που κινεί το ενδιαφέρον είναι η αναφορά σε κρίσιμες λεπτομέρειες της ζωής των ηρώων, όπως για πχ. oι, καθοριστικής σημασίας, πρώτοι μήνες της ζωής ενός βρέφους, που επηρεάζουν ανεξίτηλα αυτό που ο Φρόυντ ονομάζει ψυχικό όργανο και στο γεγονός ότι με την αφορμή μίας περίστασης, μίας εικόνας, μίας είδησης και σε ανύποπτο χρόνο, το καταχωνιασμένο και απορριπτέο υλικό του ασυνειδήτου μας μπορεί να ξεπροβάλλει βίαια και να αφυπνίσει νευρωτικές ή ψυχωτικές εμμονές και αντιδράσεις. Και ίσως αυτός είναι και ο λόγος που η συγγραφέας εστιάζει ενδελεχώς –υποπίπτοντας ενδεχομένως σε ορισμένες αντιφάσεις- στο ψυχογράφημα του δολοφόνου.
Η έκφραση «Ο θάνατός σου, η ζωή μου» αποκτάει στο μυθιστόρημα ένα εντελώς διεστραμμένο νόημα. Από τη μέση του βιβλίου, τα κομμάτια του παζλ αρχίζουν να μπαίνουν στη θέση τους μέσα από ένα είδος βασανιστικού συναισθηματικού ταξιδιού και όταν οι μνήμες ανασκαλεύονται και εφορμούν στο παρόν, το ζεύγος των ερευνητών, αμέτοχο και ανήμπορο, παρακολουθεί το παιχνίδι που έχει στήσει μαζί τους ο δολοφόνος. Η Holt δεν στηρίζει την πλοκή της σε εκπλήξεις και ανατροπές, αλλά καταφέρνει να μας κρατάει τσιτωμένους και εκνευρισμένους ως την τελευταία γραμμή, αφού πέφτουμε στην παγίδα της, σκεπτόμενοι σελίδα τη σελίδα, ότι «δεν μπορεί να είναι αλήθεια».
*Αν διαβάσεις το βιβλίο, ρίξε μία ματιά στο βιογραφικό της Anne Holt που σου κλείνει στιγμαία το μάτι…
«Δεν μπορεί να είναι αλήθεια» της Anne Holt
Εκδόσεις Μεταίχμιο (2015)
Μετάφραση: Δ. Παπαγρηγοράκης
σελ: 440